8 ngành nghề độc hại gồm danh sách các công việc khó khăn trong môi trường lao động tiềm ẩn nguy cơ hoặc đe dọa đến tính mạng. Trong bối cảnh phát triển kinh tế, nhận diện đúng danh mục nghề độc hại giúp NLĐ chủ động bảo vệ bản thân. Đồng thời là cơ sở để doanh nghiệp và cơ quan quản lý thực thi an toàn lao động hiệu quả.

Ngành nghề độc hại là gì?

Theo thông tư 11/2020/TT-BLDDTBXH quy định, nghề độc hại là những công việc mà NLĐ phải làm trong điều kiện môi trường có nguy cơ cao về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tiếp xúc với các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học hoặc tâm sinh lý căng thẳng có khả năng gây tổn thương hoặc bệnh tật nghiêm trọng. Các yếu tố được đánh giá ảnh hưởng sức khỏe bao gồm: hóa chất, bức xạ, nhiệt độ/ áp suất cao, tiếng ồn, rung động và môi trường thiếu dưỡng khí.

Ngành độc hại được phân loại theo mức độ nguy hiểm như sau: 

• Điều kiện lao động loại V:Nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. 

• Điều kiện lao động loại VI: Đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm

Việc phân loại rõ ràng là cơ sở xác định chế độ bảo hộ, bồi dưỡng và hưu trí sớm cho người lao động.

Nghề độc hại là những công việc phải làm trong điều kiện môi trường có nguy cơ tai nạn cao 

Tầm quan trọng của việc nhận biết nghề độc hại

Nắm rõ thông tin về ngành nghề nặng nhọc độc hại mang lại lợi ích thiết thực:

• Người lao động chủ động trang bị kiến thức, kỹ năng phòng tránh. Bên cạnh đó yêu cầu DN cung cấp đầy đủ trang bị bảo hộ Lao động và đưa ra quyết định về định hướng nghề nghiệp.

• Doanh nghiệp tuân thủ luật pháp về an toàn lao động, tránh các hình phạt pháp lý. Đồng thời cải thiện môi trường làm việc, giữ chân nhân tài, nâng cao uy tín thương hiệu.

Danh sách 8 nghệ độc hại tại Việt Nam 

Danh sách này được tổng hợp dựa trên các tiêu chí về mức độ tiếp xúc với yếu tố nguy hại và tỷ lệ mắc bệnh theo thống kê thực tế.

Ngành khai thác khoáng sản

Đây là nhóm ngành đứng đầu danh sách về mức độ nguy hiểm và độc hại. Môi trường làm việc dưới lòng đất hoặc trong hầm kín khiến công nhân khai thác than, quặng, đá… phải đối mặt với nhiều vấn đề như: 

• Môi trường chứa bụi silic gây tổn thương nghiêm trọng đường hô hấp.

• Tiếp xúc với khí CO2​, CH4​, H2​S (Hydrogen Sulfide) làm ngạt thở, nhiễm độc thần kinh trong thời gian dài.

• Tiếng ồn và rung động mạnh từ máy móc, nhiệt độ cao, áp suất lớn làm tăng nguy cơ sập hầm và cháy nổ.

Ngành công nghiệp hóa chất

Các công việc liên quan đến sản xuất, chế biến, và sử dụng hóa chất đều có rủi ro sức khỏe rất cao. Bởi: 

• Sản xuất sơn, nhựa, hóa mỹ phẩm, phân bón, thuốc trừ sâu, pha chế...sẽ hít phải dung môi và tiếp xúc trực tiếp axit kiềm dễ gây ung thư.  

• Tiếp xúc với các chất ăn mòn, dung môi hữu cơ dễ bay hơi ảnh hưởng lớn đến gan, thận và hệ thần kinh.

Ngành xây dựng

Môi trường làm việc ngoài trời, trên cao sẽ tiếp xúc trực tiếp bụi và tiếng ồn làm tăng đáng kể các mối nguy hiểm. Công nhân làm trong nghề hàn, lặn, sơn, dựng giàn giáo… thường tiếp xúc với bụi xi măng. Tuy nhiên, trong xi măng chứa lượng lớn amiang - chất gây ung thư phổi.

Ngoài ra, nhóm nghề này tiềm ẩn nguy cơ lao động cao do ngã từ trên cao, điện giật, vật rơi… Vì vậy, người thợ cần được trang bị đồ bảo hộ nghiêm ngặt gồm: mũ bảo hộ, giày chống trượt, dây an toàn. 

Nghề xây dựng tiếp xúc trực tiếp bụi và tiếng ồn làm tăng đáng kể các mối nguy hiểm

Chuyên khoa đặc biệt trong ngành Y tế

Ngành y tế vốn là một trong những ngành cao quý với sứ mệnh chăm sóc và cứu chữa con người. Thực tế, nhiều vị trí trong lĩnh vực này tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm và phơi nhiễm độc hại.

Các vị trí có mức độ rủi ro cao bao gồm: kỹ thuật viên X-quang, nhân viên phòng xét nghiệm, điều dưỡng và bác sĩ trực tiếp điều trị các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như HIV/AIDS hoặc lao đa kháng thuốc. Họ thường xuyên tiếp xúc với mẫu bệnh phẩm chứa vi khuẩn, virus, nấm  đều là tác nhân dễ gây bệnh truyền nhiễm.

Bên cạnh đó, bức xạ phát ra khi vận hành các thiết bị như máy X-quang, CT hoặc khi làm việc với đồng vị phóng xạ trong y học hạt nhân gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe.

Ngành luyện kim

Công việc tại các nhà máy luyện kim nhằm trong top công việc nguy hiểm nhất có điều kiện lao động khắc nghiệt.  Các vị trí phổ biến bao gồm vận hành lò nung, nấu chảy và đúc kim loại, cùng các công đoạn gia công cơ khí nóng. Đây là những công việc tiếp xúc với nguồn nhiệt và kim loại nặng trong quá trình sản xuất nên nguy cơ tai nạn cao.

• Nhiệt độ tại khu vực lò nung lên tới hàng ngàn độ C tạo ra bức xạ nhiệt mạnh gây mệt mỏi, mất nước. 

• Quá trình luyện kim phát sinh khói, hơi và bụi kim loại độc hại xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp. 

• Tiếng ồn kéo dài nhiều giờ dễ dẫn đến các vấn đề về thính lực.

Ngành vệ sinh môi trường

Ngành vệ sinh môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng nhưng lại ẩn chứa nhiều rủi ro. 

• Thường xuyên tiếp xúc với các nguồn ô nhiễm sinh học và hóa học nên nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe lớn. 

• Việc thu gom và phân loại rác thải phải đối mặt với vi khuẩn, virus, nấm mốc và nhiều mầm bệnh tiềm ẩn khác. 

• Tác nhân hóa học từ rác công nghiệp, có thể gây kích ứng hoặc tổn thương hệ hô hấp. 

• Mùi hôi thối, khí độc và nguy cơ bị thương do kim tiêm hoặc vật sắc nhọn làm dễ bị phơi nhiễm bệnh truyền nhiễm. 

Do môi trường ô nhiễm nên đòi hỏi sức khỏe tốt, khả năng chịu đựng cao và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình an toàn.

Việc thu gom và phân loại rác thải phải đối mặt với vi khuẩn và nhiều mầm bệnh tiềm ẩn 

Ngành sinh học trong nông nghiệp

Trong nông nghiệp hiện đại, việc sử dụng hóa chất đã đưa một số công việc vào danh mục nguy hiểm. Cụ thể: 

• Trực tiếp phun thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng phân bón hóa học nồng độ cao trong thời gian dài dễ bị ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính. 

• Hóa chất động hại thẩm thấu qua da gây ra bệnh về da. 

• Tiếp xúc tia cực tím mạnh dẫn đến nhiều căn bệnh về mặt.

Ngành công nghiệp điện

Ngành điện liên quan đến sửa chữa và thi công hệ thống điện áp cao, luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro về sức khỏe. Nhóm lao động này đòi hỏi tay nghề cao, khả năng xử lý tình huống linh hoạt, tuân thủ quy trình an toàn.

Các nhiệm vụ chính bao gồm sửa chữa, lắp đặt và bảo trì hệ thống thiết bị điện áp cao. Đồng thời phải trực ca vận hành lò hơi trong các nhà máy. 

• Người lao động thường phải làm việc trên cao có nguy cơ điện giật chết người.

• Làm việc trong không gian kín làm tăng nguy cơ tai nạn khi không có biện pháp bảo hộ đúng chuẩn. 

• Tiếp xúc với bức xạ điện từ trường liên tục hoặc nhiệt độ cao từ lò hơi gây ảnh hưởng đến thần kinh.

Ngành điện luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro về sức khỏe

Chế độ đãi ngộ đối với người lao động trong môi trường độc hại

Pháp luật Việt Nam đã có quy định cụ thể nhằm bảo vệ quyền lợi lao động trong ngành nghề nặng nhọc độc hại.

Chế độ bồi dưỡng bằng hiện vật và nghỉ ngơi

• Theo thông tư của Bộ LĐTBXH, người lao động được cung cấp bữa ăn bồi dưỡng tại chỗ hoặc hiện vật theo định suất hàng ngày.  Chế độ hưởng sẽ tùy thuộc vào mức độ độc hại của công việc.

• Quy định về thời gian làm việc ngắn hơn và hưởng ngày nghỉ phép đặc biệt nhằm đảm bảo có đủ thời gian nghỉ ngơi, phục hồi.

Chế độ bảo hiểm và hưu trí 

Để đảm bảo an sinh lâu dài trong môi trường độc hại cao sẽ có chế độ đặc biệt. 

• Người làm các công việc thuộc danh mục nặng nhọc, nguy hiểm có quyền được hưởng lương hưu sớm hơn. Thông thường được nghỉ hưu sớm hơn 5 năm khi đóng đủ số năm bảo hiểm xã hội theo quy định.

• Doanh nghiệp phải tổ chức khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần. Bên cạnh đó, thực hiện khám bệnh nhằm đảm bảo điều trị kịp thời khi bệnh chưa chuyển nặng.

Người làm công việc thuộc danh mục nặng nhọc có quyền được hưởng lương hưu sớm

Biện pháp bảo vệ và phòng tránh rủi ro khi làm nghề độc hại

Để giảm thiểu rủi ro khi làm việc cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp và người lao động.

Đối với người lao động 

• Luôn tuân thủ các quy trình làm việc an toàn, không được chủ quan hoặc tự ý bỏ qua các biện pháp phòng ngừa đã được huấn luyện.

• Sử dụng đúng và đủ trang bị bảo hộ lao động như: khẩu trang chuyên dụng N95, mặt nạ phòng độc, quần áo chống hóa chất, mũ, giày, kính bảo hộ đạt chuẩn. Đeo sai hoặc thiếu PPE sẽ làm tăng nguy cơ phơi nhiễm gấp nhiều lần.

• Đảm bảo tham gia đầy đủ các đợt khám sức khỏe. Đây là cơ hội để phát hiện sớm các dấu hiệu tổn thương sức khỏe.

• Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại tác hại từ môi trường độc hại. 

Đối với doanh nghiệp

• Đầu tư cải thiện môi trường bằng cách lắp đặt hệ thống thông gió, hút bụi, xử lý khí thải hiệu quả. Ứng dụng công nghệ tự động hóa ở các khâu nguy hiểm.

• Tổ chức các lớp huấn luyện về an toàn lao động, phòng cháy chữa cháy và sơ cứu theo quy định. Điều này nhằm đảm bảo tất cả nhân công đều nắm vững kiến thức.

• Thường xuyên kiểm tra chất lượng và số lượng PPE, đảm bảo phù hợp với tính chất công việc.

8 ngành nghề độc hại kể trên đòi hỏi đánh đổi cả về sức khỏe và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tuy nhiên, khi được trang bị đầy đủ kiến thức, bảo hộ lao động đạt chuẩn và tuân thủ nghiêm ngặt sẽ giảm thiểu nguy hiểm. Việc nhận thức rõ ràng về mức độ độc hại và quyền lợi góp phần xây dựng một môi trường làm việc an toàn.