Định hướng nghề nghiệp nên bắt đầu từ khi nào là câu hỏi nhiều học sinh, phụ huynh trăn trở. Trong thị trường lao động thay đổi chóng mặt, chọn đúng con đường sự nghiệp trở thành chìa khóa dẫn đến thành công. Nhiều người thường lầm tưởng định hướng chỉ cần thiết khi sắp thi đại học nhưng hành trình này cần được tiến hành sớm hơn.
Định hướng nghề nghiệp nên bắt đầu từ khi nào?
Xác định nghề nghiệp của bản thân nên bắt đầu càng sớm càng tốt. Điều quan trọng nhất là phải xác định được thời điểm "vàng" để khởi động.
-
Giai đoạn THCS (12 - 15 tuổi): Khi bạn trẻ bắt đầu khám phá sở thích, tính cách. Dần dần thể hiện rõ sự yêu thích ở những môn học nổi trội.
-
Cấp THPT (15 -18 tuổi): Cần tìm hiểu ngành nghề, kết nối giữa sở thích/ thế mạnh với thực tế nghề nghiệp. Quyết định sẽ ảnh hưởng đến quá trình học tập và tốn kém kinh phí.
-
Sinh viên và đi làm: Giai đoạn này quan trọng nhất bởi liên quan đến công việc và môi trường làm việc. Lựa chọn sai sẽ ảnh hưởng đến con đường sự nghiệp, hành trình thăng tiến và tình hình tài chính.
Vì hành trình định hướng kéo dài qua nhiều cột mốc phát triển cá nhân nên mỗi giai đoạn sẽ có cách tiếp cận và mục tiêu định hướng khác nhau.
Cha mẹ nên theo sát và định hướng cho con ngay từ cấp THCS
Tại sao phải định hướng nghề nghiệp?
Việc định hướng nghề nghiệp đóng vai trò căn bản trong việc xây dựng tương lai cá nhân. Khi bạn chủ động định hướng, bạn đạt được những lợi ích cốt lõi, vượt lên trên sự mơ hồ của bạn bè cùng trang lứa.
Tiết kiệm thời gian và tài chính khổng lồ
Theo một nghiên cứu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp làm trái ngành tại Việt Nam dao động khoảng 60%. Định hướng sớm giúp hạn chế lãng phí 4 - 5 năm đại học ở một ngành không phù hợp. Nhờ đó, tiết kiệm chi phí học tập, mang đến cơ hội đổi ngành tốn kém sau này.
Xây dựng năng lực cốt lõi
Khi đã xác định được mục tiêu, bản thân sẽ biết mình cần trang bị những kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm nào. Từ đó tập trung học tập, tham gia các hoạt động ngoại khóa và thực tập có chọn lọc, tạo ra một hồ sơ mạnh mẽ ngay khi ra trường.
Linh hoạt theo biến động thị trường
Thị trường lao động toàn cầu liên tục biến đổi, đặc biệt với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI). Quá trình định hướng giúp chọn nghề "hot" ở hiện tại, rèn luyện tư duy phân tích xu hướng nhằm chuẩn bị cho những công việc của tương lai.
Quá trình định hướng cần linh hoạt theo thị trường
Cách định hướng nghề nghiệp trong tương lai
Hiểu được tầm quan trọng, bước tiếp theo là xây dựng một lộ trình hành động cụ thể. Dưới đây là 5 bước quan trọng giúp bạn định hướng một cách khoa học và bài bản.
Tự đánh giá sở thích bản thân
Không phải ai cũng biết rõ sở thích và năng lực của mình ngay từ đầu. Hãy bắt đầu bằng việc đặt câu hỏi: “Bạn làm tốt nhất điều gì?”, “Bạn hào hứng khi làm công việc nào?”. Nên sử dụng các công cụ đánh giá khoa học như trắc nghiệm tính cách MBTI, Big Five hoặc trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp để có cái nhìn khách quan.
Tìm hiểu ngành nghề và xu hướng tương lai
Sau khi đã xác định được mong muốn sâu thẳm bên trong, cần tìm hiểu thế giới nghề nghiệp rộng lớn.
Hãy nghiên cứu chuyên sâu về các ngành có liên quan đến sở thích của mình. Hãy tìm hiểu chi tiết về mô tả công việc, các kỹ năng yêu cầu, mức lương trung bình. Đừng quên khám phá triển vọng nghề phát triển trong 5 - 10 năm tới. Sử dụng các báo cáo thị trường lao động uy tín để nắm bắt xu hướng dịch chuyển ngành nghề.
Thử trải nghiệm thực tế
Lý thuyết không bao giờ bằng thực tiễn, trải nghiệm sớm giúp bạn đối chiếu giữa nhận thức cá nhân và môi trường làm việc thực tế.
Đây là bước cực kỳ quan trọng ở giai đoạn sinh viên. Hãy tìm kiếm cơ hội thực tập, làm tình nguyện viên hoặc tham gia các dự án ngắn hạn liên quan đến lĩnh vực bạn đang học. Nếu chưa thể đi làm, việc lắng nghe chia sẻ người làm trong ngành sẽ đem lại cách hiệu quả giúp học hỏi kinh nghiệm.
Đặt mục tiêu nghề nghiệp
Khi đã có đủ thông tin từ bản thân và thị trường, hãy chuyển hóa thành những mục tiêu cụ thể.
Tuy nhiên, mục tiêu nghề nghiệp không nên mơ hồ cần áp dụng nguyên tắc SMART bao gồm:
-
Specific: cụ thể
-
Measurable: đo lường được
-
Achievable: khả thi
-
Relevant: liên quan
-
Time bound: xác định thời gian hoàn thành.
Thay vì đặt mục tiêu tìm được việc làm tốt, hãy đặt định hướng trở thành Chuyên viên tại một công ty trong ngành bạn theo học trong vòng 6 tháng sau khi tốt nghiệp.
Xây dựng kế hoạch lâu dài
Mục tiêu chỉ có ý nghĩa khi đi kèm với một kế hoạch hành động chi tiết theo từng mốc thời gian.
Dựa trên mục tiêu đã đặt ra, hãy lập một lộ trình phát triển kỹ năng. Điều này biến mong muốn thành hành động hằng ngày giúp tiến gần hơn đến sự nghiệp.
Lập kế hoạch theo từng mốc thời gian để bản thân không bỡ ngỡ
Vậy, "Định hướng nghề nghiệp nên bắt đầu từ khi nào?" câu trả lời là càng sớm càng tốt, ngay từ bậc THCS. Quá trình này là một chuỗi hành động liên tục, không bao giờ kết thúc. Tạo dựng lộ trình rõ ràng vừa tránh lãng phí tài nguyên vừa mang lại sự tự tin khi bước vào thị trường lao động.
Xem thêm:
